सुनसरी/ पूर्व–पश्चिम राजमार्ग अन्तर्गतको कोशी ब्यारेज छल्न बैकल्पिक सडक निर्माण हुने भएको छ । सुनसरीको पकली हुँदै कोशी टप्पु बन्यजन्तु आरक्ष क्षेत्रको माथिल्लो क्षेत्रबाट सप्तरीको कञ्चनपुर जोड्नेगरी बैकल्पिक सडक बनाउन लागिएको हो ।
सञ्चालनमा रहेको कोसी ब्यारेज नेपाल–भारतको सीमानामा पर्ने र कोशी ब्यारेजको आयु समाप्त भएकाले नयाँ सडक निर्माण गर्न खोजिएको सडक विभाग अन्तर्गतको आयोजना निर्देशनालय (एडीबी) का उपआयोजना निर्देशक राकेश महर्जनले जानकारी दिनुभयो।
‘कोशी ब्यारेजको आयु समाप्त भइसकेको छ । कुनैपनि समय कोशीको बहावले ब्यारेजमा क्षति पुग्ने सम्भावना छ’, महर्जनले भन्नुभयो, ‘त्यसलाई न्यूनीकरण गर्न नयाँ सडक बनाउन खोजिएको हो । पूर्व–पश्चिम राजमार्गमा पर्ने कोशी ब्यारेज नेपाल भारतको सीमा क्षेत्र भएर अघि बढ्छ ।
सन् १९६२ मा कोलकाताको ‘जोसेफ एन्ड कम्पनी लिमिटेड’ कम्पनीले कोशी ब्यारेज निर्माण गरेको थियो । त्यससमय पुलको आयु ५०बर्ष तोकिएको थियो । पुल निर्माण भएको ५९बर्ष पूरा भइसकेको छ । सञ्चालनमा रहेको कोसी ब्यारेजको खोलाको बहाव रोक्न तथा सिँचाइका लागि निर्माण भएको हो ।
तत्कालिन समयमा पनि कोशीमा नयाँ पुल निर्माण गरे अघि बढ्ने कि भन्ने बिकल्पमा छलफल भएको थियो । पुल निर्माण गर्दा लागत बढ्ने र ब्यारेजमाथिबाट गाडी सञ्चालन गर्न सकिने बिकल्प देखिएका पुल नबनाई ब्यारेज माथिबाट गाडी सञ्चालनमा ल्याइएको थियो ।
अहिले सरकारले कोशी ब्यारेजको बिकल्पमा नयाँ सडक निर्माणमार्फत् कोशी नदीमा पुल निर्माण गर्ने तयारी शुरु गरेको हो । निर्देशनालयले कोशी ब्यारेज छल्न ४ लेनको नयाँ सडक प्रस्ताव गरेको छ । कोरियन परामर्शदाता केईसीसी र नेपाली परामर्शदाता स्वाइल टेष्टले तयार पारेको प्रारम्भिक सम्भाव्यता अध्ययन प्रतिवेदनअनुसार बैकल्पिक सडकको लम्बाई ४४ दशमलव २ किलोमिटर हुनेछ ।
यो नयाँ सडक सप्तरीको कञ्चनपुर हुँदै कालिन्चोक, रामपुर, बुद्धनगर, मानपुरजोरा, एकराही, तीनकुने, राजबास, कोशी, भागलपुर, गल्फेरिया, तपेश्वरी, त्रियुगा, मालेट, धरमपुर र सुनसरीको पकलीमा जोडिन्छ ।
यो सडकमा २८ सय ६० मिटरको कोशी पुल र २१५ मिटरको त्रियुगा पुलसहित ३४ वटा पुल पर्छन् । कोशी पुल निर्माण गर्न २१ अर्ब ७४ करोड रुपैयाँ र सडक निर्माण गर्न २० अर्ब ६३ करोड रुपैयाँ लाग्ने विस्तृत परियोजना प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । सडक र पुलसहित आयोजना निर्माण गर्न करिब ३३ अर्ब १० करोड रुपैयाँ लाग्ने प्रारम्भिक अनुमान छ।
तराई भुभागमा १०० किलोमिटर प्रति घण्टा र पहाडी क्षेत्रमा ६० किलोमिटर प्रति घण्टा सवारी गुड्न सक्नेगरी डिजाइन गरिएको छ । शुरुवात चरणमा बैकल्पिक सडक कोशी ब्यारेकको २ किलोमिटर माथिबाट निर्माण गर्ने योजना बनाइएको थियो । कोशी ब्यारेकको ठीकमाथि कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्षण क्षेत्र पर्ने र यसका साथै पानीको बहाव रोक्न अर्को ब्यारेज निर्माण गर्नुपर्ने थियो ।
कोसी टप्पुको नजिकबाट सडक निर्माण गर्दा त्यहाँको वन्यजन्तुलाई असरपर्ने भएकाले सो बिकल्पबाट पछि हटेको उपआयोजना निर्देशक महर्जनले बताउनुभयो। लागत घटाउन तथा वन्यजन्तु संरक्षण गर्न आरक्षणभन्दा माथिल्लो क्षेत्रबाट सडक निर्माण गर्न लागिएको हो ।
कोशी ब्यारेकको नजिकबाट सडक निर्माण गर्दा नदीमा ४ किलोमिटर लामो पुल निर्माण गर्नुपर्ने थियो । ब्यारेजका कारण नेपालतर्फको भूभागमा पानीको ठूला ताल निर्माण भएको छ । बर्षायाममा कोशीमा आउने बाढीको प्रभाव पनि यही क्षेत्रमा धेरै पर्नेगर्छ । बाढीका कारण सवारीसाधन आवगनमा बाधा नहोस् भन्न नयाँ बिकल्पको खोजि गरिएको उपआयोजना निर्देशक महर्जनले जानकारी दिनुभयो।
कोशी वन्यजन्तु आरक्षणको माथिल्लो क्षेत्रबाट सडक लैजादा नयाँ ब्यारेज बनाउनु पर्दैन पुल मात्र बनाए पुग्छ । ब्यारेज सहितको पुल निर्माण गर्दा लाग्ने खर्च र पर्यावरण जोगाउन आरक्षणको माथिल्लो क्षेत्र उपयुक्त हुने देखिएको छ ।